مەسەلێكی چینی دەڵێ: “كاتێ شتێك بەراوەژوو نیشان دەدەی، واتە درۆ دەكەی” ئەمە تایبەتمەندیی سەرەكی حوكمڕانانی وڵاتانی دواكەوتوو و دیكتاتۆرییە، كە ڕاستییەكانی نێوخۆی وڵات بە پێچەوانە نیشان دەدەن بۆ شاردنەوەی كەموكووڕییەكانی وڵات. ئەم مۆدێلە لە دەسەڵاتداری لە سەرەتای حوكمڕانی مرۆڤەوە، تا هەنووكە وەك شێوەیەك لە دەسەڵاتی ئیستیبدادی هەر هەبووە.
هەر لە سەرەتای دامەزرانی كۆماری ئیسلامییەوە تا ئێستا، ستراتێژیی سەرەكیی ئەم حكوومه‌ته بۆ نێوخۆ و دەرەوە لەسەر بنەمای “درۆ” و بەراوەژوو نیشان دانی واقعیەتەكانی كۆمەڵگەی خۆی بووە لە سەرجەم بوارەكاندا و بەجۆرێ هەوڵی داوە سیمای ڕاستەقینەی خۆی بشارێتەوە و بە پێچەوانەی حەقیقەتەكان خۆی بنوێنێ. بۆ ئەم مەبەستەش لەسەر بنەمایەكی پاڕانۆیدی بۆ شاردنەوەی ڕاستییەكان و بەلاڕێدابردنیان، لە زۆر تاكتیكی سەیروسەمەرە كەلكی وەرگرتووە، بۆ وێنە ئەم دەستەواژانە بەردەوام لە گوتاری سیاسیی ئەم حكوومه‌ته‌دا بەدی دەكرێن: پیلان، دوژمن، تەماح، سیخوڕی، نفووز، خەیانەت، هەڕەشەی دەرەكی، دەستی پشت پەردە و … ئەمانه‌ش دواجار بوون به هۆی ئەوەی كە بەیەكجاری بەر بە پلۆرالیزمی سیاسی لەم وڵاتەدا بگیرێ.
دیارە زۆر ناوەندی لێكۆڵینەوەی باوەڕپێكراوی نێونەتەوەیی هەن كە بەردەوام خەریكی پلەبەندیی وڵاتانی جیهانن لە بوارە جۆربەجۆرەكاندا، با چەند نموونەیەك لە پێوەندی لەگەڵ كۆماری ئیسلامیدا بخەینە بەرباس و بزانین سیمای ڕاستەقینەی ئەم وڵاتە بە پێچەوانەی ئیدیعاكانی خۆی چۆنە و بۆمان ده‌رده‌كه‌وێ كه درۆ له حكوومه‌تی ئیسلامیدا نه‌ك تاكتیك به‌ڵكوو ستراتێژیی سه‌ره‌كیی ئه‌م ده‌سه‌ڵاته بووه:
– پلەی ئازادیی میدیایی: 173 (Reporters Without Borders)
– پلەی سانسۆر: 7 واتە لە ڕیزی یەكەمی 10 وڵاتی دنیادایە كە سانسۆر پیشەیانە (Committee to Protect Journalists)
– پلەی پاسپۆرت: 87 لەنێو 94 وڵاتدا بونیادی Henley & Partners))
– پلەی ئێعدام: 1 (Amnesty International)
– پلەی هەڵاتنی مێشکه‌كان: 1 (International Monetary Fund)
– پلەی بەكارهێنانی هێرۆیین وەك مادەیەكی سڕكەری مەترسیدار: ١
(World Drugs Report)
– پلەی شەفافیەتی نێونەتەوەیی كە پێوەرێكە بۆ گەندەڵیی ئابووری لە نێو 174 وڵاتدا، ئێران پلەی 136ـی هەیە! (Transparency International)
– پلەی فەلاكەت، هێمایەكی ئابوورییە كە پێوەندیی بە ڕێژەی بێكارییەوە هەیە: 2 (Cato Institute)
– پلەی تەندروستی: 93 (World Health Organization)
– بە پێی نەخشەی كۆمپانیای ڕاوێژكاریی “Control Risks”، ئێران وەك ناوچەیەكی “زۆر مەترسیدار” دەستنیشان كراوە.
– هه‌روه‌ها لە باری خۆشگوزەرانییەوە لە بوارە جۆراوجۆرەكاندا پلەی ئێران بەم شێوەیە:
ئابووری 105، حوكمڕانی 122، ئازادیی تاكەكەسی 131، خۆشگوزەرانیی كۆمەڵایەتی 95، سەرمایەی كۆمەڵایەتی 115، ئاسایش 120 (LEGATUM INSTITUTE)
ئەم ئامارانە و زۆر داتای دیكەش هەن كە گوزارە لە دۆخی كارەساتباری ئێران دەكەن، بەڵام لە ڕاگەیاندن و میدیاكانی كۆماری ئیسلامیدا نەك باس ناكرێن، بەڵكوو باس كردنیشیان باسی سەرە! دەسەڵاتدارانی ئەم وڵاتە بە دانی داتای هەڵە بە خەڵك حەولی ئەوە دەدەن كە ئێران وەك بەهەشتی مەوعوود نیشان بدەن، حه‌ولێك كه له چل ساڵ له‌مه‌وبه‌ر، به هاتنه‌وه‌ی خومه‌ینی بۆ ئێران و به‌ڵێنی به درۆی خۆڕایی كردنی ئاو و كاره‌با و نه‌وت تا ئێستاش هه‌ر به‌رده‌وامه و ئاكامی ئه‌م درۆ و ده‌له‌سانه‌ش هیچی لێ شین نه‌بووه جگه له ماڵوێرانیی خه‌ڵك و ژیانێكی پڕ له كوێره‌وه‌ری و چه‌رمه‌سه‌ری.
ئه‌گه‌ر سه‌یری ئه‌م ڕووداوانه‌ی دوایی بكه‌ین ده‌بینین كه كۆماری ئیسلامی ده‌یان درۆی لەسەر كوژراوه‌كانی سه‌رهه‌ڵدانی پاییزی ڕابردووی گه‌لانی ئێران، كه‌وتنه خواره‌وه‌ی فڕۆكه‌ی ئۆكراینی، ویرووسی کرۆنا و ڕێژه‌ی به‌شداریی زۆر كه‌می خه‌ڵك بۆ هه‌ڵبژاردنه‌كان؛ ده‌رخواردی خه‌ڵكی خۆی و جیهانی ده‌ره‌وه داوه. به‌ڵام درۆكان ئه‌وه‌نده سه‌رسووڕهێنه‌رن كه بۆ هه‌موو لایه‌ك، چ له نێوخۆ و چ له ده‌ره‌وه، ده‌ركه‌وتوه كه كۆماری ئیسلامی هیچ به‌قایه‌كی نه‌ماوه، ڕه‌نگه ئه‌مه قسه‌یه‌كی هه‌ڵه نه‌بێ كه هیچ وڵاتێك له دنیادا نادۆزییه‌وه كه وه‌ك كۆماری ئیسلامی متمانه‌ی خۆی له‌ده‌ست دابێ!
ئێران ئەو وڵاتە نییە كە کۆماری ئیسلامی باسی دەكا، لە هەموو بوارەكاندا تووشی داڕمان و هەرەسهێنان بووە و هیچ وڵاتێك لە دنیادا بێگومان شك نابەی كە وەك ئێران قەیرانی نێوخۆیی، ناوچەیی و نێونەتەوەیی بەرۆكی گرتبێ، ئێران ئەو دارەیە كە لە نێوخۆیدا كرمۆڵ بووە و هاكا ئەمڕۆ و هاكا سبەی كەوتە عەرز!
