پارێزگای ورمێ یەکێک لەو چوار پارێزگایەی کوردستانه لە ئیران کە خاوەن هەڵکەوتەیەکی تایبەتە، بەڵام پاشکەوتوویە و پەراوێز خراوە. پارێزگای ورمێ لەگەڵ سێ وڵاتی عێڕاق، تورکیە و کۆماری ئازەربایجان دراوسێ و هاوسنوورە و ئەو هەڵکەوتە شازە بۆ هەر ناوچەیەک هەڵ بکەوێ، لە ماوەیەکی کەمدا وەک ناوەندێکی بازرگانی گەشەی بەرچاو دەکا. کەچی پارێزگای ورمێ سەرەڕای ئەو تایبەتمەندییانە ناوچەیەکی پەراوێزخراو، پاشکەوتوو و پشتگوێ خراوە.
شوێنێک کە چەقی بازرگانی و مەڵبەندی تڕانزیت لە نێوان سێ وڵاتە، یەکێک لە ناوچە هەژار و پڕ بێکارییەکان لە ئێرانە. ئیرەج سلێمانزادە، نوێنەری پارێزگای ورمێ لە شووڕای بەرزی پارێزگاكان دهڵێ، سەدی 25ی پیاوان و سەدی 45 ژنانی دەرچووی زانکۆ لەم پارێزگایهدا بێكارن.
ئەو بە ئاماژە بەوەی كە سەدی 4ی حەشیمەتی ئێران لەم پارێزگایەدا نیشتەجێن، گوتی پشكی پارێزگای ورمێ لە بەرهەمی میللی لە سەدی 2 کەمترە، هەر بۆیە لە نێوان پارێزگاكانی ئێراندا هیچ هاوسەنگییەك نییە و دەرفەت و ئیمکانات بە شێوەیەكی عادیڵانە دابەش نەكراوە.
لە پارێزگای ورمێ زۆربەی پڕۆژەی جادە و ڕێگاوبانەکان کە مەرجی سەرەکیی ژێرخانی ئابوورین، سەدی 30یان تەواوبووە و سەدی70ی بە نیوەچڵی ماونەتەوە و پێداویستی ڕێگاوبانی نوێش لەجێی خۆی. جەعفەر سادق ئەسكەندەری، سەرۆكی ڕێكخراوی پیشەسازی، سامانەكان و بازرگانیی ورمێ دەڵێ ٢ هەزارو ٩8٤ کارگه و یهکهی بهرههمهێنان لە ئاستی پارێزگای ورمێدا هەن که زیاتر له نیوهیان داخراون.
بەپێی قسەکانی ئەو لە 2 هەزار و ٩٨٤ کارگه و یهکهی بهرههمهێنان لە ئاستی پارێزگای ورمێدا هەزار و ٦٨٠ یەكەیان چالاك و نیوە چالاكن، ٣٦٣ یەكە و کارگه به یهکجاری کۆیان کردۆتهوه و ٩٠١ کارگا و یهکهی دیكەی ئەم پارێزگایە لهکار کهوتوون و هیچ چالاكییەكیان نییە.
فەرەیدوون سەید مستەفەوی، بەڕێوەبەری گشتیی پەروەردە و فێرکردنی پارێزگای ورمێ دەڵێ پارێگای ورمێ لە ڕووی شوێن و جێوڕێ بۆ خوێندنی قوتابییان کەمایسیی زۆری هەیە. ئەو دەڵێ هەرنەبێ 6800 پۆلی نوێی خوێندنمان بۆ دەسپێکی ئەو ساڵی خوێندن کەمە.
پێشتریش فەریبۆرز ئیسماعیلزادە، بەڕێوەبەری گشتیی نۆژەنكردنەوە و پۆشتەكردنی خوێندنگەكانی ورمێ گوتبووی کە بەهۆی كەمیی بودجە و ئیعتیبار نەمانتوانیوە بەڵێنییەكان بۆ نۆژەنكردنەوە و چاككردنەوەی خوێندنگەكانی ئەم پارێزگایە ببەینە سەرێ. ئەو دەڵێ بۆ دروستكردنی ئەوەندە پۆلەی خوێندن لە ماوەی 5 ساڵی داهاتوودا بڕی 1250 میلیارد تمەن بوودجە پێویستە کە دابینکردنی لە توانای دەوڵەتدا نییە و سەدی 10ی ئەو بودجەیەش نادرێتە دەست ئەو ئیدارەیە.
پارێزگای ورمێ هەروەها لە بەشی ساخڵەمەیی و بیهداشتدا لەگەڵ کێشەی کەمیی تەختی نەخۆشخانە بەرەوڕوویە.
ئاماژە بە چەند ئامار و فاکتی دیکە پتر پاشکەوتوویی ئابووری و پەرەنەسەندنی پارێزگای ورمێمان لە هەموو بوارەکاندا بۆ دەردەخا:
ــ پارێزگای ورمێ لە ئێستادا بە هۆی بوونی 183 هەزار کەسی نەخوێندەوار، لە پلەی ٢٨ی ڕیزبەندیی پارێزگاکانی ئێران دایە و هەر ئەوەش دەری دەخا کە ئەو پارێزگایە یەکێک لە پەراوێزخراوترین ناوچەکانی ئێرانە.
ــ هیچكام له شارهكانی پارێزگای ورمێ سینهمایان نییه و سهرجهم سینهماكان له شاره جۆراوجۆرهكانی ئهم پارێزگایه پێویستییان به نۆژهنكردنهوه و پۆشته كردن ههیه.
ــ کاربەدەستانی پارێزگای ورمێ نایشارنەوە کە بهرزبوونهوهی ئاستی پێوهرهكانی گهشهی پارێزگای ورمێ پێویستییان بهوه ههیه كه ههموو ساڵێ زیاتر له ٢ ههزار میلیارد تمهن بۆ ئهم پارێزگایه تهرخان بكرێ، کە ناکرێ.
ــ ناسر حهزرهتی، سهرۆكی ڕێكخراوی بهڕێوهبهرایهتی و پلاندانانی ورمێ دەڵێ سهرجهم بوودجهی ئاوهدانكردنهوهی ورمێ له ئێستادا ناگاته ههزار میلیارد تمهن، ئهوه له حاڵێكدایه كه بۆ گهشهی ئهم پارێزگایه و گهیشتن به ئاستی مام ناوهندیی گهشه له ئێران له بواره جۆراوجۆرهكاندا، دهبێ تا كۆتایی بهرنامهی شهشهم زیاتر له دوو هێندهی ئێستا بودجهی بدرێتێ.
ــ ئامارەکان باس لەوە دەکەن کە زیاتر له ٢300 پڕۆژهی ئابووری و ئاوهدانکردنهوه له پارێزگای ومێ بههۆی تهرخاننهکردنی بودجه به نیوهتهواوی بهرهڵڵا کراون.
ــ بوونی پتر له ٢٠٠٠ پڕۆژهی ئاوهدانکردنهوهی نیوهچڵ له پارێزگای ورمێ له حاڵێک دایه که زۆر له پڕۆژه و گهڵاڵهکان وهک یاریگاکان، بهنداو و ههروهها ههندێ ڕێگاوبان ههر له سهرهتاوه کارناسیی ههڵهیان بۆ کراوه که سهرهڕای ئهوهی تهواوکردنیان سهدان میلیارد تمهنی پێویسته، هیچ قازانج و کهلکێکی ئهتۆیان بۆ ئهو پارێزگایه نابێ.
ــ زیاتر لە ٦٠٠ هەزار کەسی پەراوێزنشین لە شارەکانی ورمێ، میاندواو، بۆکان و مەهاباد و خۆی هەیە، کە لەو پارێزگایە زۆرترین حەشیمەتی پەراوێز خراون.
ــ شاری بۆکان بە عەمباری گەنمی کوردستان لە پارێزگای ورمێ دادەنرێ و سەدی ١٠ی بەروبوومی کشتوکاڵیی پارێزگای ورمێ لە ناوچەی بۆکان ڕەعەمەل دێ، بەڵام سەرەڕای ئەوە، ئەم شارە سیلۆی نییە. دروستکردنی سیلۆی ٧٠ هەزار تۆنیی بۆکان لە ساڵی ١٣٨٤ ەوە ڕەسمەن دەستی بەکار کردوە. ئەو پڕۆژەیە کە دەبوا لە ماوەی 5 ساڵدا تەواو ببوایە، ئێستا دوای 13 ساڵ هێشتا چارەنووسی ناڕوونە.
ــ پارێزگای ورمێ بۆ گهیشتن به هەلومەرجی ستانداری وهزارهتی بێهداشت و دهرمان پێویستیی به ٥ ههزار تهختی نهخۆشخانه ههیه. جهواد ئاقازاده، سهرۆكی زانكۆی زانستە پزیشكییەکانی پارێزگای ورمێ گوتی: نهخۆشخانهكانی ئهم پارێزگایه زیاتر له ٣ ههزار و ٢٠٠ تهختی كۆن و بێكهڵكی تێدایه كه ئهم تهختانهش دهبێ ستاندارد بكرێنهوه.
محهممهدڕهزار نهورۆزی، ڕاوێژكاری وهزیری بێهداشت دهڵێ دروستكردنی نهخۆشخانه له ئێران تێچوویهكی زۆر ههڵدهگرێ و مهزندهش دهكرێ كه بۆ ههر تهختێكی نهخۆش دهبێ نزیك به ٥٠٠ میلیۆن تمهن لهبهر چاو بگیردرێ و له هێندێك له شاره گهورهكان چونكه نرخی زهوی و کاروباری بیناسازی لەسەرێیە، ههتا یهك میلیارد تمهنی تێدهچێ. یانی بۆ دروستكردنی نهخۆشخانهیهكی ٢٠٠ تەختی دهبێ بڕی ٢٠٠ میلیارد تمهن پێویستە.
چاوخشاندنه بهسهر ئهم چهند ئاماره ڕهسمی و دهوڵهتییانه دهری دهخهن که کوردستان تا چ ڕادهیهک کهوتووهته بهر ههڵاواردن و سیاسهتی پاشخستن و وهلانانهوه.
لە ژمارەی ٧٣١ی”کوردستان”دا بڵاو بۆتەوە)
