بەڕایی: قاسملوو بوێری و شەفافییەتی كردبوو بە بنەمای كاری خۆی و زۆر بە قووڵی دژی بێ ئیرادەكردن و هەر جۆرە بە ئامرازبوونی مرۆڤ بوو، ئەو خەباتگێڕه مەزنە سەربەخۆیی ئیرادەو كردەوەی كردبووە بناخەی كاری خۆی و پارتەكەی.
كەسایەتیی پراگماتیستی قاسملوو ببووە هۆی ئەوەی تاك تاكی ئەندامانی پارتەكەی بڕوا بەم ئەندێشەیە بێنن كە «حیزب، بەرهەم و كەڵەكەبووی ماندوونەناسێتیی شۆڕشە». ناوبراو دژی «بەستراوەیی كەسایەتی» و هەر جۆرە تاكپەرستییەك بوو، لەم وتارەدا تێدەكۆشین هێندێك لایەنەكانی كەسایەتیی سیاسی ئەو رێبەرە بەتواناو ئەو شۆرشگێرە ئازادیخوازو دیموكراسیخوازە بە بێ زێدەڕۆیی بخەینە بەرباس.
قاسملوو شۆڕشگێرێكی پراگماتیست و واقع‌گەرا
قاسملووی خاوەن پوتانسییەلی فیكری و تئوریكی دەوڵەمەندو بە هاوكاری كەسانێكی بەتوانای وەك دوكتور سەعید شەرەفكەندی و.. كە ـ لە راستیدا وەك زنجیرەیەكی فیكری بەهێزـ هەمیشە خاوەن ئەندێشەی نوێ بوون و توانای بەرهەم هێنانەوەی ئەڵتێرناتیڤی نوێی خەبات بوون، حیزبی دیموكراتیان كردبووە ئەكتەرێکی سەرەكی له مەیدانی سیاسیی كوردستان و ئێران. لە راستیدا قاسملوو بەپشت بەستن بەو ژێرخانە تیۆریك و فیكرییەوە، رەوتی ئاڵوگۆڕە سیاسییەكانی ئێران و كوردستان بەراستی و دروستی لێكدەدایەوە و راڤەی دەكردن. قاسملوو شارەزای خەڵكەكەی خۆی و تان‌و‌پۆی كۆمەڵگەکه‌ی و شیرازە كۆمەڵایەتی و چینایەتییەكەی بوو. هەر بۆیەش رێبەرێكی سەركەوتوو بوو. تێگەیشتوویی و راڤەی دروستی هەلومەرج و روانگه‌ی ریالیستیی وەك بەشێكی جیانەبۆوەی خووخده و كەسایەتییه سیاسییەكەی، تەواوكەری پراگماتیسمی قاسملوو لە قۆناخە جیاوازەكانی خەبات بۆ وەدیهێنانی ماف و داخوازییەكانی گەلی كورد لە رۆژهەڵاتی كوردستان بوو.
ئەو تایبەتمەندییانە دەبوونە هۆی ئەوەیكە قاسملوو وەك رێبەرێكی پراگماتیست و لە هەمان كاتدا بەرپرسیار، ئەوەیكە لە پێوەندیی لەگەڵ خەبات بۆ رزگاری گەل و حیزبەكەی بە زمان دەیوت، بە كردەوە بسەڵمێنێ و هەر ئەم خسڵەتە بەرزەی بوو بە هۆی ئەوەیكە بە سەركەوتوویی بزووتنەوەی میللی ـ دیموكراتیكی گەلی كورد و حیزبی دیموكراتی كوردستان لە رۆژهەڵات لە قۆناخی ئەستەم و پڕ لە هەوراز و نشێوی چەكداری دا رێبەری بكا.
قاسملوو رێبەرێكی خاوەن بیری ئیستراتێژیک
خەبات و رەوتی ناسیوناڵیستی پێویستی بە رێبەرایەتییەكی هەڵسووڕ و كارامه هەیە كە توانای بیركردنەوەو تیۆریزەكردنی بنەماكانی خەباتی هەیە و لە هەمانكاتیشدا خاوەن پوتانسییەل و دەسەڵاتی پراكتیك و جێبەجێ كردنی بیروبۆچوون وئەندێشەكانی بێ. كۆی ئەم خسڵەت و تایبەتمەندییانە ئەندێشەی ستراتژیكن. قاسملوو لەگەڵ ئەوەیكە روانگەو خوێندنەوەیەكی دروستی لە پرس و رووداوە سیاسییەكان هەبوو و تەنیا به روانگه‌یه‌کی «ژورنالیستی» و ئاستەكی نەیدەڕوانیە هاوكێشە و رووداوەكان. بە پێی خوێندنەوەی دروستی لە پرسە سیاسییەكان لە مەیدان‌دا دەوری دەگێڕاو وەك رێبەرێكی ستراتژیك و خاوەن تایبەتمەندی «دوارۆژ بینی» سەبارەت بە پرس و رووداوە سیاسییەكانی كوردستان، ئێران، رۆژهەڵاتی نێوەراست و جیهان هەمیشە كاریگەری پۆزەتیڤ و ئەكتیڤی لەسەر بڕیارە سیاسی و هەڵوێستەكانی حیزبی دیموكراتی كوردستان بووە. هەر ئەم تایبەتمەندییە بەرزانەیە كە حیزبی دیموكراتی كوردستان لە سەردەمی رێبەرایەتیی دوكتور قاسملوو‌دا دەبێ بە حیزبێك كە توانای سەركەوتن بە سەر تەنگ و چەلەمەكان و دەرباز بوون لە هەر جۆرە قەیرانێكی چاوەڕواننەكراوی هەیە.
قاسملوو و دێموكراسی
دوكتور قاسملوو رۆڵێكی بەرچاو لە ساغ كردنەوەی حیزبی دیموكرات دا دوای خەباتی چەكداری ساڵەکانی ٤٦ ــ ٤٧ (بە رێبەرایەتیی كۆمیتەی شۆڕشگێری حیزبی دیموكراتی كوردستان) دەگێڕێ و سەربەخۆیی حیزب جارێکی‌تر دەگەڕێنێتەوە و حیزب دەكاتە حیزبێكی مودێرن و خاوەن پێڕەو و پرۆگرام كە تێدەكۆشێ مەیدانی خەبات بەرینتر بكاتەوە و لە هەموو ئەو لایەنانەی خەبات بۆ وەدیهێنانی ماف و داخوازییەكانی گەلی كورد كەڵك وەرگرێ. هەر ئەمەش دەبێتە هۆی ئەوەیكە حیزب لە سێ رەهەندی ناسیۆنالیستی، چینایەتیی و خەبات بۆ دامەزراندنی سیستمێكی دیموكرات لە ئاستی سەرانسەریی ئێراندا درێژە بە چالاكی بدا. بەڵام باوەڕی قووڵی قاسملوو بە دێموكراسی لەم وتە بە نرخەی دا زیاتر دەردەكەوێ كە دەڵێ: (خه‌باتی ئێمه بۆ وه‌دیهێنانی دیموکراسی، نابێ بچێته ژێر سێبه‌ری خه‌باتی نه‌ته‌وایه‌تی یا چینایه‌تی). دكتور قاسملوو ئەوەندەی بڕوا بە دێموكراسی هەیە كە بەردەوام لەسەر تەمرینی دیموكراسی قسە دەكا و هەموو رۆژێك و هەموو جێگەیەک وەک دەرفەتێک بۆ تەمرینی دیموكراسی لەبەرچاو دەگرێ.
قاسملوو، نووسەر و تئۆریزانێكی بەتوانا
دوكتور قاسملوو لە باری تیۆریكیشەوە وەك بیرمەندێكی هەڵكەوتەو لێهاتوو بەرچاوە و هێندێك بەرهەمی لەپاش خۆی بە جێ هێشت كە هێشتاش كتێبخانەی كوردی شانازییان پێوە دەكا، گرینگترینی ئەم بەرهەمانە كتێبی «كوردستان و كورد»ه كە لە روانگەیەكی زانستی‌یەوە، هەلومەرجی جوگرافیایی، مێژوویی، ئابووری، مرۆیی و كۆمەڵناسیی كوردستانی لێك دەداتەوە. نابێ ئەوەشمان لەبیر بچێ كە دوكتور قاسملوو له كاتی نووسینی ئەم بەرهەمە بەسوودە بە هۆی دوور بوون لە كوردستان و نەبوونی بواری لێكۆڵینەوەی مەیدانی كەندوكۆسپی زۆری بۆ نووسینی لەبەر بووە. هەروەها «كوردستان و كورد» لە سەردەمێك دا نووسرا كە سەرچاوەو ژێدەری زانستی هاوئاستی ئەو بەرهەمە لە كتێبخانەی كوردی دا ده‌گمه‌نن تا دوكتور قاسملوو بتوانێ كەڵكیان لێ وەرگرێ، كە ئەمە خۆی بایەخی ئەم بەرهەمەی قاسملوو زیاتر دەكا. هەروەها بیروبۆچوونەكانی قاسملوو لە پێوەندی لەگەڵ سۆسیالیزمی مەوجود، رێگەی گەشەی ئابووریی ناسەرمایەداری، هەلومەرجی ئەو كاتی بلۆكی رۆژهەڵات و دەوڵەتە كۆمۆنیستییەكان و باس كردنی سوسیاڵیزمی دیموكراتیك بۆ یەكەم جار لە ئەدەبیاتی سیاسیی گەلی كورد و نووسین لەم بارەیەوە لە قۆناخێك دا كە گوتاری چەپی ئۆرتۆدۆكسی، گوتاری زاڵی كۆڕو كۆمەڵە سیاسی و رووناكبیرییەكانی ئەو سەردەمی كوردستان، ئێران و ناوچەیە، سەرەڕای ئەوەیكە دژەباوی و بوێری و لە هەمانكاتدا دوارۆژبینیی کاک دوكتور قاسملوو نیشان دەدا، دەرخەری تێگەیشتنی بەرهەست (ئوبژكتیڤ) و دروستی قاسملوو لە پرسە (كلان)ە سیاسییەكانی سەردەمە.
قاسملوو، دیپلۆماتیكی بەواتای راستەقینەی وشە
لایەنی دیپڵۆماتیكی قاسملوو یەكێكی دیكە لە تایبەتمەندییە بەرزەكانی ئەم جوامێرە مەزنەی گەلی كوردە. قاسملوو كە لە زانكو بەناوبانگەكانی ئورووپا خوێندنی تەواو كردبوو و چەندین زمانی زیندووی جیهانی دەزانی، تەنانەت لە دژوارترین قۆناغەكانی خەباتی چەكداری و شەڕی پارتیزانی دا گرینگیی چالاكیی دیپڵۆماتیك و پێكهێنانی لۆبیی كورد لە وڵاتە زڵهێزەكان و رێكخراوە كاریگەرەكانی جیهان لەبیر ناكا و بەردەوام هەوڵی بۆ دەدا و دامەزراندنی پێوەندیی قووڵ و راكێشانی پشتیوانیی مەعنەوی و دەرمانی وڵاتێكی وەك فەڕانسە و كردنەوەی نوێنەرایەتیی حیزب لەو وڵاتەدا، بوون بە ئەندامی ئینتێرناسیۆناڵ سۆسیالیست، پێكهێنانی پێوەندی لەگەڵ بزووتنەوە ئازادیخوازو پێشكەوتووەكان لە وڵاتانی دیكەی جیهان وەك بزووتنەوەی رزگاریخوازی فه‌لەستین و شەخسی یاسر عەرەفات و.. بەشێك لەو هەوڵ و چالاكییە دیپڵۆماسییانەی شەهید قاسملوون.
قاسملوو و سیاسەتی ئەخلاقگەرایانە
قاسملوو هەمیشە ئه‌خلاق بە مه‌رجی پێویست بۆ چالاكی سیاسی دەزانێ. ناوبراو هەمیشە دژی روانگەی ماكیاڤێلیستی له سیاسەتدا بووە و ئەمەشی بەكردەوە لە چەند دەیەی رێبەڕایەتیی حیزبی دیموكرات دا سەلماندوە. قاسملوو بە روانگەیەكی ئەخلاقی و دەروەستانە دەیڕوانیە بابەتی سیاسی و لە نێوخۆی رێكخستن و لە دەرەوەش و لە ئاستی پێوەندی (كلان) و هاوكێشە سیاسییە پێچەڵاوپێچەكانی ناوچەو جیهان دا ئەم دەروەست بوونەوەی دەپاراست. كە رەنگە شێوەی هەڵسوكەوتی ئەخلاق‌مەندانەی ناوبراو لەگەڵ رێژیمی بەعسی عێراق و هاوكات پێوەندیی چڕوپڕی لەگەڵ رێبەرانی بزووتنەوەی رزگاریخوازی باشووری كوردستان گەورەترین بەڵگە بۆ سەلماندنی ئەم وتەیە بن.
ئاكام: ده‌بێ ئه‌مه له‌بیر نه‌که‌ین که سه‌رکرده و رێبه‌ره گه‌وره‌کان له کاتی تێپه‌ڕین به رێگایه‌کدا ته‌نیا پێیدا تێناپه‌ڕن، به‌ڵکوو هاوکات ئه‌م رێگایه درووست و هه‌مواریش ده‌که‌ن بۆ نەتەوەکەیان و جیلەکانی دوای خۆیان، قاسملووش خاوه‌ن ئه‌م تایبه‌تمه‌ندییه بوو. لە بەرەبەری پووشپەڕێکی دیکەداین و ساڵرۆژی تیرۆرکردنی ناجوامێرانەی قاسملووی مەزن دیسان نزیک دەبێتەوە، لەو سالڤەگەڕە تاڵەدا رەنگە ئەم شتانەی لە سەرەوە باسیان لێ كرا، بەشیكی كەم بن لەو وانەگەلەی رێبەرانی هەنووكەی بزووتنەوەی رزگاریخوازی كوردستان دەبێ سەرنجی بدەنێ و لە رێبەری شەهید رۆژهەڵات فێری ببن.
لە ژماره ٦٨٢ ی رۆژنامه‌ی “کوردستان”دا بڵاو بۆته‌وه
