ئایینەکانی چوارشەممەسووری

جێژنی چوارشەممەسووری له سەرەتادا ناوی جێژنی سووری بووە و دەکرێ پاشناوی چوارشەممە دوای هاتنە ئارای ئیسلام پێیەوە زیاد کرابێ. چونکە بەر لە ئیسلام وشەگەلی شەممە و یەکشەممە لە نێوان زەردەشتییەکاندا زۆر باو نەبوون و بۆ ڕۆژەکانی حەوتوو کەڵکیان لە ناوی ئیلاهەکان وەرگرتووە؛ وەکوو هورمزڕۆژ، بەهمەن ڕۆژ و …. لەوانەشە ژومارەی 4 له چوارشەممەدا نیشاندەری چوار وەرزی ساڵ بێ کە لەو ڕۆژەدا کۆتایی دێ.

بەگشتی جێژنی سووری هەمیشە بە داگیرساندنی ئاگر بۆ گەرمکردنی هەوا و زووهاتنی بەهار و نەورۆز کە لەلای خەڵکی فەلاتی ئێران، ئاگر هێمای پاکی و پاککەرەوەیە و لە ناوبەری پیسییەکان بووە و بە هێمایەکی پیرۆز ناسراوە، دەست پێ کراوە.

لە ڕاستیدا داگیرساندنی ئاگر لە جێژنی سووریدا مێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمە زۆر کۆنەکان. لە ڕوانگەی ئەستێرەناسییەوە، لە دەستپێکی نەورۆزدا، خۆر لە بورجی حووت (ڕەشەمانگ)ەوە دێتە بورجی حەمەل (خاکەلێوە)وە. خەڵکی لە شەوی دوایین چوارشەممەی ساڵدا، ئاگر دادەگیرسێنن; تا وەکوو ڕەنگ‌زەردی و بێ‌هێزی و لاوازیی زستان لە جەستەیان وەدەر کەوێ و سووری و گەرمی ئاگر بچێتە لەشیان.

چوارشەممە سووری کە بە ناوەکانی جێژنی دوایین چوارشەممەی ساڵ، شەوی چوارشەممەی سوور و چوارشەممە کوڵەش(قوڵە)ناسراوە، یەکێک لە جێژنەکانی خەڵکانی دانیشتووی فەلاتی ئێرانە کە لە شەوی کۆتا چوارشەممەی ساڵ لە ئێوارەی ڕۆژی سێشەممەدا بەڕێوە دەچێ و یەکەم جێژن لە تێکڕای جێژنەکانی نەورۆزە.

وشەی چوارشەممەسووری لە دوو وشەی چوارشەممە، ناوی یەکێک لە ڕۆژەکانی حەوتوو و سوور، بە واتای جێژن و خۆشی پێک‌هاتوە. بەپێی ئایینی کەونار، لەم ڕۆژەدا ئاگرێکی گەورە دادەگیرسێنرێ و خەڵک بەسەریدا باز دەدەن و لە دەوری هەڵدەپەڕن و دەڵێن: “زەردیی ڕەنگی من بۆ تۆ، سووریی تۆ بۆ من. ئەم ڕستەیە نیشاندەری بۆنەیەک بۆ پاک‌کردنەوەیه کە وشەی “سوور” بە واتای ڕەنگی سوور ئاماژە بەو مەسەلەیە دەکا. واتە خەڵک داخوازیی ئەوەن کە ئەو ئاگرە بتوانێ تەواوی ڕەنگ‌زەردی و نەخۆشی و کێشەکانیان لێ وەربگرێ و لە شوێنی ئەو سوورایی و گەرمی و وزەیان پێ ببەخشێ.

ئەو جێژنە، جێژنێک نییە که بەسترابێتەوە بە دین یان پرسی نەتەوایەتیی کەسەکان و لە نێوان زۆربەی خەڵکی ئێرانی  [ئێستا]دا باوە. یەکێک لەو جێژنانەی کە لە ئێرانی کەوناردا بۆ پێشوازی‌کردن لە نەورۆز بە ڕێوە دەچێ و تێکەڵاوێک لە چەند شێوەی جیاوازە، جێژنی سوورییە.

لە مێژووی بوخارادا هاتووە: “کاتێک ئەمیر سەدید کوڕی مەنسوور هێزی گرتە دەست، هێشتا ساڵەکە کۆتایی نەهاتبوو کە لە شەوی سووریدا بەپێی ئایینی پێشینە ئاگرێکی گەورە کرایەوە.” ئەو ئاگرە لە شەوی سووری‌دا و هاوکات لەگەڵ ڕۆژەکانی “بەهیژەک” یان “پەنجە دزراو”دا بە مەبەستی بەڕێکردنی سەرما و بانگهێشتی گەرما بوو و لەسەر سەربانی ماڵەکان دادەگیرسێندرا. چونکە لەسەر ئەو بڕوایە بوون کە خێریان بۆ دەداتەوە و گەرمیی ئاگر و دووکەڵی سەر سەربانەکان،”فەروەهەری”ڕۆحی کەسە مردووەکانیان ڕێنموونی دەکا بۆ ماڵی خۆیان. هەروەها بەپێی هەندێ قسەی تر ئەم داگیرساندنی ئاگرە لەسەر سەربانەکان، دوایین قۆناغەکانی ئایینگەلی “گاهەنبار پەنجە”10 ڕۆژی کۆتایی ساڵە. ئەم 10ڕۆژە، بە 10ڕۆژی “فەروەردیان” یا “فەروەردیگان” ناودێر کراون کە پێک هاتووە لە “پەنجەی بچووک” واتە پێنج ڕۆژی یەکەم‌ ئەشتاد ڕۆژ تا وەکوو هەناران لە مانگی ڕەشەممەوە لە ڕۆژەژمێری زەردەشتدا ،بارتەقای 25ی ڕەشەممە بەپێی ڕۆژەژمێری فەرمیی وڵاتە.

“پەنجەی گەورە” پەنجە دزییە کە ٥  ڕۆژی کۆتایی ساڵ دەگرێتەوە.

چەند ڕۆژێک بەر لە هاتنی نەورۆز کەسانێک لەژێر ناوی داگیرسێنەرانی ئاگر کە پەیامهێنەری ئەم جێژنە ئەهووراییە بوون، بۆ ئامادەکردنی خەڵکی سەردانی شار و گوندەکانیان دەکرد.

داگیرسێنەرانی ئاگر چەندین ژن و پیاوی هونەرمەند بوون کە بە بەڕێوەبردنی شانۆگەلی سەر شەقام، سەماکردن، خوێندنەوەی سروود و ئاوازی وروژێنەر هەوڵیان دەدا خەڵکی سەرگەرم بکەن.

ئەوان ٧ ڕۆژ کەم بۆ نەورۆز و تا دوو حەوتوو دوای نەورۆزیش دوای داهاتنی شەو لە تەواوی کەلێن و کولێنەکانی شار و لادێ ئاگریان دادەگیرساند و تا هەڵاتنی خۆر ڕێگەیان نەدەدا بکوژێتەوە. ئەم ئاگرە هێمای وزەی خۆشەویستی و ڕووناکایی و هاوڕێیەتی بوو.

ئامانجی ئەوان گەڕاندنەوەی هەستی خۆش و وزە و توانا بۆ زاڵبوون بەسەر خەم و نیگەرانییەکان بوو.