نه‌ورۆز له باری زمانه‌وانیه‌وه زیاتر وشه‌یه‌کی کوردییه هه‌تا فارسی بێجگه له‌و باگراوه‌نده مێژووییه که له جوغرافیاو مێژووی کوردان هه‌یه‌تی له بنکۆڵی وشه‌ی نه‌ورۆزیش رچه‌ڵه‌کی ئه‌م ده‌سته‌واژه‌یه کوردییه. بۆ نموونه له زاروبن زاره کوردییه‌کاندا چه‌ندین هه‌مبه‌رمان هه‌یه بۆ “نه‌و” وه‌کوو:
نەو= نەڤ = نەوە = نەوی = نەوێ= نەڤێ = نوی = نووی = نوێ = نڤێ = نو = نوو = نۆ = نهۆ = ناوۆ = ناڤۆ = نەهـ = نوهـ = نهـ= نی = نێ = نین = نڤ = نڤار = نیڤ = نووڤ = نوفو = نوفوس = نوفت = نفت = نورت = نرت =نووت = نت = نست ..
سه‌رنجی ئه‌م وشانه‌ی خواره‌وه بده‌ن به پێشگری”نه‌و”و شێوه جۆربه‌جۆره‌کانی:
نی= نیروز، نیرۆژ ، نیچك: گیای تازە سەردەرکردوو
نیڤ= نیڤار، نیڤگۆن(تازەگوان)
نێ= نێڕسایا (نەوڕەسیو)
نەڤ= نەڤروز، نەڤرۆز
نەوە= نەوەرۆز، وشەی (نەوە: منداڵ) لەمەوە هاتووە
نەهـ= نەهرۆز
نەوبووك= تازەبووك، نەوڕەسیدە،
نۆ= نۆبەرە، نۆجەژنە، نۆبەن (نۆبەند)، ژینانوو، ژینانۆ (نەورۆز: لای کوردانی ڕووسیا)
نوو= نووبیویك (نۆبووك)، نووخشە، نووجوان
نو= نوبهار
نوی= نویپێچکە (نۆپێچکە) پێچکە: پەڵ واتە منداڵێکی تازە پەلگرتوو
نووڤ= تازەڕووداو
نوهژەن= نۆژەن
نفت= نفت و نوێ= نوفت و نوێ= نرت و نوێ
کراسێ من نییە =کراسەکەم نوێیە.
هه‌روه‌ها وشه‌ی(رۆز)وشه‌یه‌کی کوردییه که به‌چه‌ندین شێوه‌ی دیکه‌ش هه‌یه:
روز= رۆز= رۆژ = رووژ = ڕۆژ = رەژ = رێژ = رۆ = ڕۆ = ڕۆش = ڕۆچ = ڕووج = رۆج = ڕۆج = ڕۆزك = ڕۆژگ = ڕۆژگار ..
ڕۆچە = ڕۆچێ = ڕۆچی = ڕۆچوو = ڕۆژگ = ڕۆژوو = ڕۆژیی
ڕۆزگار= ڕۆژگار = ڕۆجیار
ئیرۆ= ئیرۆژ
نەورێز= نەورۆز
ڕۆجیارپەرست= گوڵەخۆرە = گوڵەبەڕۆژە= …
کڵاوڕۆزن = کڵاوڕۆژن = کڵاوڕۆچن = ڕۆچنە = ڕۆژنە = ڕۆزنە = ڕۆژین = ڕۆچین = ڕۆچینك =…..
=ڕۆشنایی = ڕۆژناهیی = ڕۆژنایی = ڕۆچنایی = ڕۆچناهیی = ڕۆشناکیی = ڕۆشنیی = ڕۆنایی = ڕۆناهیی = ڕۆناکیی = ڕووناکیی = ڕووناهیی = ڕوونایی = ڕەوشنایی = ڕەوشەنیی = ڕۆنکایی = ڕوونیی …
ئەم وشەیەش ڕیشەی کۆنی هەیە لە ئاڤێستا و پەهلەویی و سانسکرێتییدا. هەروەها لە زمانە ئۆروپییەکانیشدا بۆ وێنە وشەی (ڕۆژ) لای فەڕەنسییەکان هەڵگەڕاوەتەوە و بووە بە (jour)
لە کۆتاییدا ئەوە ڕوونە کە وشەی (نەورۆز) لە ناوچە جیا جیاکانی کوردستان بە چەند شێوەی دیکە دەکار دەهێنرێت:
نەورۆز= نەورووز = نەورێز= نەڤرۆز=نەڤروز = ڕۆژانۆ = ژینانوو = ژینانۆ = نیروز = نیرۆژ = نەوەرۆز = نەهرۆز
ڕۆژی نەورۆز لە قورئاندا هاتووە:
زۆرێك لە ڕاڤەکارانی عەرەب وشەی (یوم الزینە)یان لە ئایەتی (٥٩)ی سوورەتی (طە) بە (عیدالنیروز: جەژنی نەورۆز) لێکداوەتەوە :
(..قَالَ مَوْعدكُمْ يَوْم الزّينَة وَأَنْ يُحْشَر النَّاس ضُحًی)
لە ژماره ٦٧٦ ی رۆژنامه‌ی “کوردستان”دا بڵاو بۆته‌وه
