کاتێک که ئیمانی پتهو و ورهی بهرزی پێشمهرگه و فەرماندەری شەهید دهخهمهوە بهر زهین و بیری لێ دهکهمهوه، به لای من و خەڵکەوە ئەوانە له خۆری جیهان ڕووناکتر و پڕنوورترن و له زەریای وهختی تۆفان بهسامتر. چونکی دەیاندی که هێزی زۆر و پۆشته و پهرداخی دوژمن به سەدان و هەزاران کهسهوه، به مۆدێرنترین چهک و توپ و خۆمپاره و کاتیۆشا له دەیان پێگهی جۆراوجۆر، به دڕندانهترین شێوهی بێبهزهییانه هێرشیان بۆ دەکردی، تۆ ئهو قارەمانە و گلێنەی چاوی کورد و کوردستان بووی، قامک لەسەر پەلاپیتکەی تفەنگ وگیانلهسهردهست، بهگژ داگیرکهراندا دهچوویەوە و هێرشت دەکرد و سهرت لێ دهشێواند، له ئاکامدا پاشەکشەت پێ دەکرد و، کوژراوانی بەجێ دەمان. چونکی نەعرهتهی شێرانه و ههڵمهتی جوامێرانهت دهبینێ که وەک ههڵۆی بهرزهفڕی کوێستانان، دهدهی له شهقهی باڵ، به گوللهی گهرمت دڵی پڕ له قینی خۆفرۆشانت سارد دهکردەوه.
محەممەد کوردنژاد ساڵی ١٣٢٠ ئەو کاتەی کە ڕەزا شا بارگەوبنەی پێچاوە و لە دەسەڵات دوور خرایەوە، لە بنەماڵەیەکی مامناوەندیی گوندی “زمێ” سەر بە شارستانی شنۆ چاوە گەشەکانی بە دنیا هەڵێنا. هەڵدانی تهمهنی منداڵیی لەگەڵ سەروەرییەکانی کۆمار بوو، بەڵام هەلومەرجی ژیان ڕێگای نهدا محەممەدی تهمهن ٦ ساڵه کە تازە پێشەوای کورد لەدار درابوو ڕوو بكاته قوتابخانه.
شەهید محەممەد له تهمهنی ٢٠ ساڵیدا ڕووین کردە گەرمێن و له ڕیزی پارتی دێموكراتی كوردستاندا تێكۆشانی سیاسیی خۆی دهست پێ كرد و پاش ١٤ ساڵ و له گهڵ نسكۆی شۆرشی بارزانی له سالی 1354، ئهویش گهڕایهوه لای بنهماڵهكهی له ئاوایی ”زمێ”.
دوای شۆڕشی گەلانی ئێران و لەگەڵ هێرشی سوپای خومەینی بۆ سەر کوردستان، شەهید محەممەد وەک جەنگاوەرێک له دوژمن ڕاسا و هات بوو به پێشمهرگه حیزبی دێموکرات. ئەو خوێنگهرم و ڕازی له کاری خۆی، وهک زۆربهی قارهمانهکانی کوردستان بهرهنگاری پهلاماری دڕندانهی هێزه بهکرێگیراوهکانی ڕێژیم بۆوه، ئیتر ههر ئهوه بوو بهرگی پیرۆزی پێشمهرگایهتیی له بهر کرد و بهڵێنی فیداکاری و خزمهت به حیزب و نهتهوهکهی دا، و شیلگیر و وهفادار به ڕێگای پیرۆزی خۆی ههنگاوی نا و تهنانهت تاوێکیش لهخهبات و تێکۆشان نهوهستا. ئهو زوو گوڵی کرد. به ئازایهتی و زیرهکی خۆی له شهڕهکاندا ناوبانگی دهرکرد. ماندوویەتی نهدهناسی ههرچی بووی ههر وهفا و ئهوینی نهتهوه بهشخوراوهکهی بوو که چووبووه ههناویهوه و دهمبهدهم ئیراده و توانای بۆ درێژهپێدانی ئهو ڕێگایه پتهوتر و زیاتر دهکرد.
ئەو له ماوهی ١٦ ساڵ پێشمهرگایهتیی له باشوو و ڕۆژهەڵاتی كوردستان لە دهیان عهمهلیاتدا بەشدار بوو. لە شەڕە بە ناوبانگەکانی ناوچەی شنۆ، وەک شەڕی سێ مانگە، نێوشاری نەغەدە، سەر رێگای نەغەدە-پیرانشار، گرتنی پاسگای کانیسپی، تێکشکاندنی ستوونی ڕێگای شنۆ- نەغەدە، گرتنی گوردانی سنجی، شەڕی بەناوبانگی ورمێ و سەرئەنجام شەڕی نێوان حەڵبێ و کوێکان کە دوایین پەردەی ئازایەتی و فیداکاریی ناوبراو بوو، جێگا پەنجەی لە حەماسەکاندا دیارە و وەک لاپەڕەیەک لە مێژووی حیزبەکەماندا دەدرەوشێتەوە.
ئهو له ماوهیهكی كورتدا نیشانی دا كه ڕۆڵهی ئازا و به جهرگی نهتهوهكهیهتی. سهبارهت به ئازایهتی و جوامێری، سهبارهت به ورهی بهرز و ههڵسووڕبوونی، سهبارهت به ئیمانی قووڵ به ڕێبازی حیزب و بزووتنهوهی ڕزگاریخوازانهی نهتهوهكهی زۆر زوو جێگای خۆی لهنێو ڕیزی هاوسهنگهرانیدا كردهوه. ئهو ئامادهی ههر چهشنه فیداكاری و گیانبازییهك بوو. ههر بۆیه له گهرمهی شهڕی سێ مانگهدا ئەرکی زۆر قورسیان پێدا.
ئازایهتی محەممەد بێوێنه بوو، له ڕاپەراندنی ئهرك و مهئمورییهتهكان ڕوسوور و سهربهرز بوو، ناو و ناوبانگی محەممەدی عەلی پیرێژنێ هەموو شنۆ و دەوروبەری داگرتبوو، هەر لەو کاتەدا لەگەڵ خەڵک ڕووخۆش و لەبەرامبەر دوژمن گڕ و قەڵایەک لە ورە و باوەڕی پۆڵایین بوو.
ڕۆژی ٢١/١/١٣٥٩ دوژمن بە هێزیکی زۆرەوە پەلاماری بردە سەر گوندەکانی “حەڵبێ و کوێکان” لە ناوچەی سندووسی نەغەدە. کاتیک شەهید محەممەد ئاگاداری ئەو هێرشە بوو بریاری دا زەبڕیکی گاریگەر لە دوژمن بدەن، بۆیە زۆر ئازایانە پێشی بە هێرشکەران گرت و ١٤ سەعات خۆڕاگری بە فەرماندەیی محەممەدی عەلی پیڕێژنە، حەماسەیەک لە دوایین داستانی لەبیرنەکراوی بۆ نەتەوەکەی تۆمار کرد. بەداخەوە لە دوایین کاتەکانی شەڕ شەهید محەممەد کەوتە بەر گوللەی شەوپەرستان و گیانی لە پێناوی ئامانجەکانی نەتەوەکەی بەخشی و سەری کردە پردەبازی سەرکەوتن بۆ نەتەوەکەی.
دڵە نەڵۆس دەشتی حەماسەی ژینە
دەشتەبێل پڕ لە گوڵی نەخشینە
لە مەیدانی شەرەفا خاراون
گیانلەسەر دەست گەلێ خاراون
دەردەخەن ژانی ژیان نامێنێ
ناو وئاوازە سنوور نامێنێ
پێش قەتاری لەبەر ئاڵی ماڵی
باسکی زەبری لەنەیار هەڵماڵی
نووسی مێژوو کە عەلیپیرێژن
قارەمانێکی کە حەمەی پێ ئێژن
کورد نەژادانە مەکۆی شانازی
کوردنژادی بە ورەی گیانبازی
