٤ی ژوئەن، بەرامبەر بە ١٥ی جۆزەردان بە ڕۆژی جیهانیی منداڵانی قوربانیی توندوتیژی ناودێر کراوە.
نزیک بە ٤٠ ساڵ لەمەو پێش ڕێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان، ئەم ڕۆژەی بە ڕۆژی جیهانیی منداڵانی قوربانیی توندویژی ناودێر کرد، گرینگیی ئەم ڕۆژە لەوەدایە کە وڵاتانی جیهان بەڵێن بدەن لە ئازار گەیاندن بە منداڵان خۆیان بپارێزن.
دوای تێپەڕینی ٤٠ ساڵ بەسەر ئەم ڕۆژەدا، ئێستاش منداڵانی زۆر لە ناوچە جیاوازەکانی جیهان و بە تایبەت منداڵانی وڵاتانی ڕۆژهەڵاتی نێوەڕاست لە دۆخێکی خراپدا بەسەر دەبەن و، لە شەڕ و تێکهەڵچوونە چەکدارییەکان و ئەو توندوتیژییانەی لەگەڵیان دەکرێ، دەبنە قوربانی و ئازاری گیانی و دەروونییان بەر دەکەوێ.
ئێران یەکێک لەم وڵاتانەیە کە لە ساڵی ١٣٧٠ـدا کۆنوانسیۆنی مافی منداڵانی ئیمزا کردوە و، لە ساڵی ١٣٧٢ بە شێوەیەکی ڕەسمی چووەتە نێو ڕێکەوتننامەکە. دوای تێپەڕینی نزیک بە سێ دەیە تا ئێستا ئێران پێبەندی ئەم پەیماننامەیە نەبووە و بە دەیان منداڵ لەم وڵاتەدا بوونەتە قوربانیی توندوتیژییەکان و هیچ لایەنێکی دەسەڵاتیش ئاوڕیان لێ ناداتەوە.
لە کاتی شەڕی هەشت ساڵەی ئێران و عێراق، منداڵ-سەربازانێکی زۆر نێردرانە بەرەکانی شەڕەوە کە بە پێی ئامارەکان سی و شەش هەزار قوتابی (منداڵە مەدرەسەیی) لەم شەڕەدا گیانیان لەدەست داوە، کە بەرامبەرە لەگەڵ کوژراوەکانی ئەرتەشی ئێران لەو هەشت ساڵەدا و تاوەکوو ئێستاش بەردەوامە.
لە کوردستانیش، ساڵانە منداڵانێکی زۆر دەبنە قوربانیی تەقینەوەی مین و چەک و تەقەمەنییەکانی پاشماوەی شەڕی نێوان ئێران و عێراق و گیان لەدەست دەدەن، بریندار و نوقستان دەبن.
لە لایەکی تر لە ئێراندا منداڵان لەبەر هەژاری و نەداری بۆ پەیدا کردنی بژیوی ژیانی ڕۆژانەیان ڕوو دەکەنە کار کردن و لە شوێنی کارەکانیاندا لەگەڵ توندوتیژیی خاوەن کارەکان و کەسانی تری کۆمەڵگە ڕووبەڕوو دەبنەوە.
هەروەها یەکێک لە دیاردە بەرچاوەکانی کە لە ئێرانی ژێر دەسەڵاتی کۆماری ئیسلامیی ئێراندا دەبینرێ، لە کاتی شەڕ و تێکهەڵچوونەکاندا هیچ پێبەندییەک بە پەیماننامەی منداڵان کە ئیمزای کردوە بەدی ناکرێ و، بێبەزەییانە منداڵانیش دەداتە بەر دەسڕێژی چەک و گیانیان لێ دەستێنێ، لە نموونەی دیاری ئەمە دەتوانین ئاماژە بە ڕووداوەکانی خەزەڵوەری ئەمساڵ بکەین کە بە پێی ئامارە جیاجیاکان نزیکەی ٣٠ منداڵ بوونە قوربانی و گیانیان لەدەست دا و بە دەیان منداڵیش ڕووبەڕووی ئازار و توندوتیژیی جەستەیی و دەروونی لە شەقامەکان و زیندانەکان بوونەوە.
هەروەها لە کاتێکدا بە پێی پەیماننامە نێونەتەوەییەکان بە هەموو شێوەیەک ئێعدامکردنی ئەو کەسانە قەدەغەیە وا لە کاتی تاوانەکەیان تەمەنیان ژێر ١٨ ساڵە، بەڵام کۆماری ئیسلامیی ئێران تەنانەت لە ئێعدامی منداڵانیش خۆی نەبواردوە و لە ماوەی ساڵانی ڕابردوو بە دەیان منداڵ لە بەندیخانەکانی کۆماری ئیسلامییدا ئێعدام کراون و، بە پێی ڕاپۆرتی مافی مرۆڤی نەتەوە یەکگرتووەکان کە ساڵی ڕابردوو بڵاوی کردەوە نیگەرانیی خۆی لە هەمبەر دۆخی خراپی زیاتر لە ٩٠ منداڵی بەندکراو لە بەندیخانەکانی کۆماری ئیسلامی و مەترسیی ئێعدامکردنیان دەربڕی.
جگە لەمانە منداڵان لە ئێراندا لە هەموو بوارەکانی تری کۆمەڵایەتی، ئابووری و فەرهەنگی و پەروەردەییدا ڕووبەڕووی توندوتیژی دەبنەوە و، لە ئاکامدا بەشێکی بەرچاویان ناتوانن لە داهاتوودا ژیانێکی سالم و تەندورستییان هەبێ.