هونه‌ر چه‌کی شۆڕشه
مانا و هێماکانی ڕێوڕه‌سمی ئه‌مساڵی شه‌وزستان له قه‌ڵای دێموکرات
“له وڵاتی من به گوڵێ به‌هار، زستانی دا لاوە
منداڵێک له دایک ده‌بێ و ده‌بێته ئه‌و گه‌وره پیاوه*”
ئه‌و ڕێوڕه‌سمه‌ی له ئێواره‌ی یه‌لدای ئه‌مساڵدا له قه‌ڵای دێموکرات ڕێکخرا، یه‌که‌م به‌رنامه‌ی له‌م چه‌شنه بوو که له‌دوای کرده‌وه تێرۆریستییه‌که‌ی سێ ساڵ له‌مه‌وبه‌ری به‌رده‌م قه‌ڵای دێموکرات به‌و بۆنه‌یه‌وه به‌ڕێوه ده‌چوو. ئه‌گه‌ر هه‌تا سێ ساڵ له‌مه‌وبه‌ر شه‌وزستان له بنه‌ماڵه‌ی گه‌وره‌ی دێموکراتدا ببووه بۆنه‌ی شادی گێڕان بۆ هاتنه دنیای دوکتور قاسملوو، له‌دوای ئه‌م کرده‌وه تێرۆریستییه‌وه ئه‌و بۆنه‌یه‌ش وه‌ک زۆری دیکه بۆ ئێمه ئاوێته‌ی خوێن و خه‌م و فرمێسک ببوو. به‌و هۆیه و لهبهر به‌شداریی بنه‌ماڵه‌ی شه‌هیدانی شه‌وی یه‌لدا به‌تایبه‌تی دایک و خوشکه‌کانی شه‌هید ئه‌رسه‌لان که له ڕۆژهه‌ڵاتی کوردستانه‌وه هاتبوون، هه‌روه‌ها هاوکات بوونی ئه‌م ڕێوڕه‌سمه له‌گه‌ڵ جوانه‌مه‌رگ کرانی دوو کۆڵبه‌ری کورد له مه‌ریوان، ده‌بوو جێژنه‌که‌مان سه‌نگین بێ، به‌بێ ئه‌وه‌ی ماته‌مین بێ. به‌و پێیه نێواخن و نیشانه‌کانی ڕێوڕه‌سمه‌که‌ش به جۆرێک داندرابوون که هه‌ردوو دیوی تاریک و ڕووناکی ژیان و خه‌بات نیشان بدا؛ تاریکی له‌نێو ناچێ ئه‌گه‌ر نه‌یبینین و نه‌یناسین؛ ڕووناکیش وه‌‌دی نایه مه‌گه‌ر به ئاره‌زووی ئه‌و جوانییانه‌وه بژین که وه‌ده‌ریان ده‌خا. له جێیه‌کی دیکه له زمان دۆستێكی دوکتور قاسملووه‌وه گێڕاومه‌ته‌وه که ده‌ڵێ: «ڕێگای ئازادی به خۆشەویستیی جوانیدا تێده‌په‌ڕێ.» ئێمه‌ش له په‌نا په‌رده‌ی شینی ڕازاوه به گوڵی سپی و سوور، له‌سه‌ر پۆستێری وێنه‌ی دوکتور قاسملوو نووسیبوومان: «یه‌لدا هێمای هه‌رمان و هه‌ستانه‌وه‌مانه.» ده‌مانزانی له‌و کۆڕه‌دا ده‌نگی شیوه‌نی که‌سوکاری شه‌هیدێك هه‌ر ده‌بیسرێ، به‌ڵام ده‌مانویست ئه‌و شوێنه پڕ بکه‌ین له ترووسکه‌ی مۆمه‌کان، له بۆنی لاله‌نگی و له به‌ڵێنی نان‌برینجی و ده‌نکه هه‌ناران …
به کۆترێكی سپیم گوت تۆش به‌ره‌و کوێ ده‌فڕی؟
وتی له‌م ئاسمانه فراوانه شوێنێ بۆ من نه‌ماوه!
وتم تۆ خۆت وا هه‌ست ئه‌که‌ی، کۆتران هه‌موو وه‌ک تۆ وان؟
شوێنی خۆیان له مه‌ینه‌تیدا هه‌رگیز به‌جێ ناهێڵن …
وتم گه‌ر هه‌موو کۆترێ له کاتی مه‌ینه‌تیدا
ئاسمانی جوان به‌جێ هێڵێ، ئه‌بێ له ئاسمان کێ بفڕێ؟
ئاهه‌نگی ئارامبه‌خش و دڵنشینی ئه‌م گۆرانییه میوانه‌کانی بۆ پرێستیژی چۆڕێک ژیانی ئاسایی و ئینسانی ده‌عوه‌ت ده‌کرد. ئه‌من له‌مێژه به‌و ئه‌نجامه گه‌یشتووم که نێوه‌رۆک ناگۆڕێ ئه‌گه‌ر حازر نه‌بین ده‌ست له فۆڕمه‌کان بده‌ین. هۆڵه‌كه‌مان پڕ کردبوو له نوور به ڕه‌نگی جیاوازه‌‌وه، نه‌ک ته‌نیا لهبهر ئێستێتیک و هه‌ست خولقێنی، به‌ڵکوو بۆ ئه‌وه‌ی بایه‌خی دیتن و ده‌رخستنی هه‌موو ڕه‌نگه‌کان نیشان بده‌ین. شێوه‌ی دانیشتنی به‌شداران وه‌ك ئه‌و کۆبوونه‌وه ڕه‌سمییانه نه‌بوو که خه‌ڵک ده‌که‌نه پاشکۆ و پێڕه‌وی ئه‌وانه‌ی پێشه‌وه، به‌ڵکوو فۆڕمی نێو بازنه‌یی چنینی کورسییه‌کان ده‌رفه‌تی ئه‌وه‌ی به به‌شداران دەدا کە له هه‌ر جێگایه‌ک دابنیشن هه‌ست به ئاسووده‌یی بکه‌ن؛ هه‌ست بکه‌ن به‌شێكن له کاره‌که. شوێنی دانیشتنی پیاوان پێشه‌وه و هیی ژنان دواوه نه‌بوو، به‌ڵكوو ژنان هێنده‌ی پیاوان و بگره زیاتریش له ڕیزه‌کانی پێشه‌وه دیار بوون و فره‌چه‌شنی و جیانه‌کردنه‌وه که تایبه‌تمه‌ندیی خودی حیزبی دێموکراتیشه، له‌و کۆڕه‌دا به‌رجه‌سته بوو. مه‌به‌ستمان بوو بڵێین هه‌ر سه‌حنه نییه که ده‌بێ چاو لێ بکرێ، ته‌ماشاچییه‌کانیش که‌متر شایانی ته‌ماشاکران نین.
شکۆی مه‌راسمه‌که بێگومان له حزووری که‌سوکاری شه‌هیده‌کاندا بوو. ئه‌و شکۆیه هه‌ر ئه‌و کاته نه‌دره‌وشایه‌وه که ئه‌وان بۆ خاتری خۆڕاگری و وره‌ی به‌رزیان له‌وحی نه‌خشاو به وێنه‌ی د. قاسملوو و ئازیزی شه‌هیدیان وه‌رگرت، به‌ڵکوو ئه‌و کاتانه‌ش که دایکی شه‌هید ئه‌رسه‌لان دڵخۆشیی هاوسه‌ری شه‌هید وه‌هابی ده‌دایه‌وه و ئارامی ده‌کرده‌وه، یان ئه‌و کاته‌ی باوکی شه‌هید ناسر بە گۆرانیی «ئارامیی گیانم» تەزووی به دیواره‌کانی هۆڵه‌که و به ڕووحه‌کاندا ده‌هێنا. هێشتا نسار له حه‌سره‌تی «کاکه جوانه‌که‌ی» ده‌گریا …
به‌رنامه‌كه‌مان له‌گه‌ڵ ئه‌وه که بڕگه‌ی سیاسی و هونه‌ریی زۆر بوون، پێشکه‌شکاری نه‌بوو. هه‌ر که‌سه له کۆتایی بڕگه‌‌که‌ی خۆیدا بڕگه‌ی دواتری ده‌ناساند. ده‌مانویست نیشانی بده‌ین ئه‌گه‌ر تاکه‌کان پێکه‌وه هاوکار و هه‌ماهه‌نگ بن، پێویست به ڕێبه‌ر و ڕێکخه‌ر نییه. هه‌موو به نۆره‌ی خۆیان ده‌توانن سه‌رکرده بن، به مه‌رجێک بزانن بۆچی له‌وێن، به مه‌رجێک بزانن پاش کێ هاتوون و پێش کێ ده‌بێ بڕۆن، به مه‌رجێک ناسنامه‌ی «کۆ» وه‌بن تایبه‌تمه‌ندیی «تاک» نه‌ده‌ن و لهبهر خۆیان ئه‌وانی دیکه‌یان له‌بیر نه‌چێته‌وه.
ئه‌و یه‌لدایه شه‌واهه‌نگی فه‌ردپه‌رستی نه‌بوو. نێوه‌رۆکیشی هه‌بوو. ئاسۆی وتار و شێعر و کارە هونه‌رییه‌کان به‌ئه‌نقه‌ست فراوان هه‌ڵبژێردرابوو. بۆ خۆشی و به مه‌به‌ست، شتی چاوه‌ڕواننه‌کراویشی تێدا بوو. ئەمن یه‌ك له‌و شتانه‌ی له سایه‌ی بابم و حیزبی دێموکراته‌وه به منداڵی فێری بووم بڕێک مۆسیقایه. پاش بیست و پێنج ساڵ ده‌مویست له‌و بۆنه تایبه‌تییه‌دا بۆخۆم پیانۆ لێ بده‌م. ده‌‌مزانی ئه‌و شتانه له‌نێو ئێمه‌دا زۆر به ئاسایی و ئاسانی تێناپه‌ڕن. کاتێك شوێنی پیانۆژه‌نه هه‌میشه‌ییه‌كه‌مانم گرته‌وه بە دەنگی بەرز بە شۆخی پێم گوت: «پێت وا نه‌بێ ئه‌گه‌ر ئه‌تۆ لێی نه‌ده‌ی، که‌س نییه بزانێ لێی بدا. ئێستاش که جێی تۆم گرتۆته‌وه، فه‌رموو ئه‌تۆش له‌گه‌ڵمان لێ بده!» ئینجا بۆ ڕێزگرتن له خزمه‌ته‌کانی، به‌شدارانم بۆ چه‌پڵه‌ڕێزانی هان دا. ئه‌و بڕه پیانۆ لێدانه‌ی من هه‌ر ئاره‌زووی ڕێزگرتنی ئه‌مساڵ جیاوازیی من له بیره‌وه‌ریی د. قاسملوو و شه‌هیدانی دیکه نه‌بوو، به‌ڵکوو ده‌شمویست بڵێم هونه‌ر چه‌کی شۆڕشه، بۆ ئه‌وه‌ی ده‌ره‌قه‌تی «گۆبلس»ـه‌کان** بێین. ده‌مویست بڵێم ته‌نانه‌ت له هه‌لومه‌رجی خه‌باتیشدا نابێ هه‌ر له سیاسه‌تدا بژین، به‌ڵکوو ده‌بێ له ژیاندا سیاسه‌ت بکه‌ین. ئه‌وه پێش له‌وه ناگرێ که ڕه‌هه‌نده‌کانی دیکه‌ی ژیانیشمان بخه‌ینه خزمه‌ت ئامانجه گه‌وره سیاسییه‌که‌مان.
قه‌سه‌م به گڵکۆی پێشه‌وای نه‌مر
بۆ ئاواتی کورد ته‌یار و خوێنگر
ده‌ست ده‌ده‌مه چه‌ک ده‌ڕۆم بۆ کێوان
تاریکیی شه‌وێ ده‌که‌م به به‌‌یان
ئه‌و سرووده نۆستالژیی منداڵیی من و لاوه‌تیی پێشمه‌رگه به‌ڕابردووه‌کانه. به‌ڵام که‌س له‌بیری نه‌مابوو. ئێستاش نه ده‌زانم مێلۆدییه‌كه‌ی کێ دایناوه و نه ده‌زانم شێعره‌که‌ی هیی کێیه. هه‌ردووکیانم ده‌سکاری کردبوو. به‌تایبه‌تی شێعره‌كه هه‌تا ناوی قاسملوو و باسی مووشه‌ک و هاریی دوژمنی تێدا جێ بکه‌مه‌وه. پێشمه‌رگه‌یه‌کی لاو بوو له‌پێناو ئاواتی کورددا ئاماده‌ی گیانبه‌خشین بوو. براکه‌ی تریشی قه‌ڵه‌م به‌ده‌ست بوو. به هه‌ردووکیان له شه‌ڕدا وه‌ک هه‌ڵۆ به‌سام بوون و بۆ ئاشتی به وێنه‌ی کۆتر بوون. سه‌نتێزه حه‌یاته‌که‌ی خۆم که سێ ساڵ هاوارم بۆ کرد و نازانم که‌س گوێی لێ بوو یا نا.
له شانۆکه‌شدا قسه‌م لێ وه‌رگیرابوو. له‌وێدا سمکۆ و پێشه‌وا و قاسملوو هه‌رسێکیان کاراکتێریان هه‌بوو. پێشه‌وا پاش ئه‌وه‌ی له دادگا دیفاعی له کۆمار و ئاڵاکه‌ی کردبوو، له‌ژێر په‌تی سێداره‌دا په‌شیمان نه‌بوو و وه‌سیه‌تی فیداکاری و یه‌‌کگرتنی ده‌کرد. د. قاسملوو له‌سه‌ر مێزی وتووێژ ده‌یگوت ئه‌گه‌ر داواکانی نه‌سلی ئێمه نادیده بگیرێ، نه‌سله‌کانی دوای ئێمه به که‌متر له سه‌ربه‌خۆیی ڕازی نابن. پاشان ڕوو بە ڕەفیقەکانی دەیگوت گەلێک ئازادیی بوێ دەبێ نرخی ئەو ئازادییەش بدا. نیشتمان کاتی مه‌رگی پێشه‌وا سێ گوڵ و کاتی مه‌رگی قاسملوو دوو گوڵی له جه‌مه‌دانییه‌ک وه‌رپێچابوو. مانگ و خۆر که به‌درێژایی شانۆیه‌که چاو چاوێنیان بوو، به نیشانه‌ی گه‌ڕانه‌وه‌ی زه‌مان بۆ دواوه سووڕی خۆیان پێچه‌وانه ده‌کرده‌وه هه‌تا بینه‌ر هاوکات بوونی شه‌هیدکردنی سمکۆ و له‌دایکبوونی قاسملووی بێته پێش چاو. هه‌ربۆیه خۆر پاش ئه‌وه‌ی کۆرپه تازه‌که‌ی نیشتمانی له‌سه‌ر سه‌ری داده‌نا، ده‌یگوت ڕازی مانه‌وه‌ی له‌وه‌دایه که پاش هه‌ر ڕۆژئاوابوونێك ڕۆژهه‌ڵاتنێك دێ. گوتنه‌وه‌ی «ئه‌ی ڕه‌قیب»ـیش له‌لایه‌ن ڕاوییه‌کانه‌وه به‌ده‌م ڕێگا ڕۆیشتنه‌وه ده‌رخه‌ری داستانی میلله‌تێک بوو که به‌رده‌وامه. ڕاوییەکان هاوکات ڕۆڵی کاراکتێرەکانیشیان دەگێڕا. میللەتێک کە بۆخۆی داستانی خۆی دەگێڕێتەوە.
***
*شێعری کاک جه‌میل سه‌رمه‌ستی که بۆخۆم به جه‌میل سه‌ربه‌ستی بانگی ده‌که‌م.
**گۆبلس وه‌زیری پڕۆپاگه‌ندای هیتلێر بوو.
