قازی محەمەد ژ ساڵا ١٩٠٠ زایینی ل باژێرێ مهابادێ ل ماڵباتێکی ئایینی ژ دایک بوو. ل ساڵا ١٩٤٦دە ژگەل چەند کەسایەتیەکی کورد و ب ئامادە بوونا هێندێک کوردێن پارچێ دنێیە کوردستانێ؛ کۆرمارا کوردستانێ پێک هینان و قازی محەمەد بوخوە بوو سەرۆکێ وێ کۆمارێ. بابێ قازی محەمەد ب ناوێ قازی عەلی کورێ میرزا قاسمێ قازییە ئۆ کەسایەتیەکی ناسکرییە باژێری مهاباد بووە و ل ناو خەڵکی مهاباد و دووروبەرێن جیێ تەقدیر و حورمەتا خەڵکی بویە. ئەو ماڵباتە مەزنە ژ بەر ئەوێ کۆ گەلێک موشتاقێ خاندن و خاندەوارییە بوونە، کورێ خۆە(قازی محەمەد)دانانە بەر خاندنێ و ژ جەم ماموستایێن عالم و مەزنێ وی وەختی دەست ب خاندنا زانستا ئۆلی و شەرعی و زانستا جڤاکی کرییە، ل بەر وێ هندێیە کو ئەوی سەرکۆماری کاری بوو وی سەردەمیدە فێری چەندین زمانێ گرینگە دونیایێ بە، مینانی زمانێ ئینگلیزی، فەرانسی، عەرەبی، فارسی و هیندک ژی ڕووسی بە. پشتی ژ دەست دانا بابێ خوه هەرچەند کو قازی محەمەد ل تەمەنێ گەنجی دابوو، هەر ل بەر وێ کو کەسایەتیەکی زانا بوو هەمژی جیێ تەقدیرا خەڵکی بوو ئۆ ل ناو خەڵکیەدە گەلێک ناسکری بوو ل جیێ بابێ خوە دا ببوو قازیێ باژێرێ مهابادێ. ژ بەر وێ هندێ چەند ساڵا(١٩٤٢)ببوو بەرپرسێ دەزگای ئەوقافێ مهابادێ، قازی محەمەد هەر ل یەکەم ڕۆژێن دەستەلاتا خوە دا ژبەر وێ هندێ کو باش ئاریشەیا جڤاکا وی سەردەمی بۆ میناک نەخاندەواری خەلکی ب خاسمانی ژنان بیر لێدەکر یەکم قوتابخانا کچان ل وی باژارێدا دانا، کو خزمەتێکی گەلێک مەزن و بەرچاو بوو ل وی سەردەمیدە. کەسایەتیا ناڤدارا ماڵباتا قازی و هەر ب خوە قازی محەمەد ببوو دەلیلا وێ هندێ کو خەڵکی ناسکریە ناوچێ سەردانا وێ ماڵباتێ دکرن کو ئەوە ببوو باعسا ناسکرنا زێدەترا قازی محەمەد، دەوڵەتا ڕووس ب فەرمی دەعوەتی باکوویی دکەن ب وێ هیندی ژی کەسایەتیا قازی محەمەد چەندی دی زێدە دبە. هەر ل وی سەردمی دایە کو ڕێکخراوێکی کوردی ب ناوێ «کۆمەلەیا ژێکاف» ژ سەر دەستێ هێندک کەسێن ناوڤدارێ ناوچێ چێ دبە، ئەڤ ڕێکخراوە ژبەر ئەوێ کو قازی محەمەد کەسایەتیەکی ناسکری، ناڤدار، زانا ئو خۆشناوا وێ ناوچەیێ بوو داخازا ئەندامەتییێ ژ شەخسێ قازی محەمەد دکەن کو قازی ناوی»بینایی»ب خوە هەڵدبژێری ئۆ هەر ل ژێر وی ناویدا دەست ب خەباتا خوە دکە. پشتی ئەوێ کو قازی محەمەد دبێ ئەندامێ ئەوێ ڕێکخستنێ ژ بەر گرانیا کەسایەتیا وی دبە سەرۆکی ئەوێ کۆمەلێ. ل بەر وێ هندێ کو وی سەردەمیدا شەڕێ جیهانیا دوویێ تەواو ببوو و باکوور ئۆ باشوورێ ئیرانێ کەڤتبوونە بن دەستێن هێزێن بیانی(ئەمریکا ئۆ ڕوسیا)ڕەوشا سیاسێ ئۆ نیزامیا ئیرانێ گەلێک ئاڵۆز ببوو و ژبەر جێ خالی بوونا دەستهەڵاتا دەولەتا مەرکەزی ل هێندک ناوچەیێن ئیرانێ یەک ژوان کوردستانێ دە ئۆ خەڵکێن ڕووناکبیرێن کوردستانێ بەهەل زانین کو کورد دبێ بگەهنە حەق و حقوقێ دەست چوویە خوە، هەر ل سەر ئەساسا خیمێ وێ کۆمەلێ، حزبا دێموکراتا کوردستانێ وەکوو حیزبێکا پێشکەڤتی و ڕۆژ کو باسێ ژ خاستێ خەڵکی کورد مافێن زەوت کرییە خەلکێ دکە، چێ دبە. ل وێ ڕەوشێدە ئۆ لازم بوونا حوکمێکی کوردی ئەوە دەخاست کوو حزبا دێموکرات بیر ژ دەوڵەتێکی کوردی بکە، هەر ژبەر وێ هندێ بوو ل یەکم کۆنگرەیا خوە ل ساڵا ١٩٤٦دە ب بەشداریا خەڵکێ ناوچێ ئۆ پارچەیەێن دییەن کوردستانێ گرێدان، ل وێ کونگرەیێ دا بریار هاتە دان کو کۆمارێکی کوردی پێک بینن، ئەوە بوو کو ل ٢ی ڕێبەندانا ١٣٢٤ هەتاوی بەرامبەر دگەڵ ٢٢/١/١٩٤٦زایینی یەکم کۆمارا کوردی ل باژێرێ مهابادێ هاتە پێکهاتن.
قازی محەمەد ل گەڵ وێ هێندێ کو وەکوو پێشەوا ناودهینان لێ پاشی پێکهاتنا کۆمارێ فەرمی وەکوو سەرۆک کۆمارێ وێ کۆمارێ هاتە ناسین و ب حەق بوو ب پێشەوایێ کوردان. پێشەوا ل هەمی نویسینێ ئۆ گوتنێن خوە دە زێدەتر باسی یەکبوونا گەلێ کورد دکە ئۆ وێ یەکبوونێ ب مەرجی سەرکەفتنا کورد دزانێ، قازی محەمەد ژ بەر ئەوێ هیندێ کوو باوەرێکی کور ب دێموکراسی و ماڤی مرۆڤان هەبوو ب شیوەیەکێ سەردەمیانە دچۆپێش مینانی، چێکرنا قوتابخانەیا کوروکچکان، دامەزرانا یەکێتیا ژنانێ کورد هەروسا چاپکرنا چەندین ڕۆژنامە و گۆڤارێ کوردی. هەروسا ل گەل جینارێن خوە ب مینانی گەلێن ئازەری(تورک)گەلێک دۆستایەتی و ئاریکاری هەبوون ئۆ هەمێشە ڕێز ژ خەلكی دگرت ب بێ جیاوازی. لێ مخابن پشتی یازدە هەیڤا دەوڵتێکا کوردی کو جیێ دڵخۆشیا هەمی کوردان بوو حکومەتێکا کو گەلێک دێموکرات بوو ل کانونا ١٩٤٦دە سپایێ ڕژیما پاشایەتیا وی سەردەمی(رزاشا) بێ ڕحمانە هێرش دکەنە سەر وێ کۆمارێ ئۆ کۆمارا کورد جوانەمەرگ دکەن. ل وێ ڕەوشێدە قازی محەمەد گەلێک فیداکاری دکە و خوە دکە قوربانیە خەڵکێ و پشتی هیندێک دادگاهی کرێنێ ڕوومەتی ڵ دەهێ خاکەلێوەیا ١٣٢٥ ل وی جییێ کو کومار لێ چێ ببو گەل دوو هەڤالێ وی ب ناوێن سەیفی قازی و سەدری قازی ب دار وەکرن ئۆ بو هەتاهاتەیێ بوونە وانە و ڕەمزی بەرخودان ژ بۆ کوردان.
