مانگی خەرمانانی ئەمساڵ لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان لە بواری فستیڤاڵە هونەریی و فەرهەنگییەکانەوە مانگێکی بە پیت و بەرەکەت بوو.
بەرچاوترین ڕووداوی فەرهەنگی ئەم مانگە بەڕێوەچوونی دوازدهههمین خولی فستیڤاڵی نێونەتەوەیی شانۆی سەرشەقامی مەریوان بوو، کە لە چوار رۆژ شەقامەکانی شاری مەریوان و گوڕەپانی گەورەدێیەکانی کردە شوێنی کۆبوونەوەی خەڵک و نواندنی شانۆ وەکوو هونەرێکی هەر گرینگ و مێژوویی.
شانۆ بە گشتی هونەرێکی کۆنە بۆ نواندن و باسکردنی ڕووداوەکان و لە گەڵ ئەفسانە و چیرۆکەکان تیکەڵ بووە و بەستێنێکی لەباره بۆ خوڵقاندنی هونەری سینەما و ئێستاشی لەگەڵ بێ هونەرێکە لە ژانری هونەری نواندن و لە ئاستی جیهاندا جێگە و تایبەتی خۆی هەیە.
شانۆی کوردیش ئەگەرچی تەمەنی کورتە بەڵام داهاتووداره و تا ئێستا جوان درهوشاوهتهوه. تایبەتمەندیی شانۆی سەرشەقام لەوەدایە کە پێوەندیی ڕاستەوخۆی لەگەڵ بینەر و بیسەر دەبێ و شەقام و گەڕەک و گۆڕەپانەکان دەبنە لۆکەیشن و بە کەمترین ئیمکانات دەبێ کاراکتەر و دەرهێنەر، قسەی خۆیان و مەبەستی خۆیان بگەێنن.
بەرچاوترین مەبەستی ئەو شێوازە شانۆییە بهرجهستهکردنی پرس و بابەتەکانی رۆژە لە دووتویی نواندندا و خۆی لە بابەتە فەلسەفی و قووڵەکان دەبوێرێ و هەوڵدانە بۆ ڕاکێشانی سهڕنجی خەڵک بۆ لای بابەتە ڕۆژەڤەکان.
شانۆی سەرشەقام ناچێته سهر یاسا و ڕێساکانی شانۆ به واتا گشتییهکهی و، هەوڵ دەدا لە کاتێکی کەمدا، خەڵک و ڕێبوارانی سەرشەقام بە نسیبەت ڕووداوەکانی ڕۆژ و گرفتەکان زیاتر ئاگادار بکاتەوە و نەبوونی «گیشە» بۆ ئەوەی خەڵک بە کڕینی بلیت چاو لە شانۆ بکەن و بە خۆڕایی نواندن، نیشان لە پێوەندییەکی سۆزداریی زیاتری نێوان خەڵک و کاراکتەرەکانە.
ئەگەرچی لە ئێران شانۆی سەرشەقام و ئیزندانی دەگەڕێتەوە بۆ دامودەزگا فەرهەنگی و حکوومییەکان و زۆرجار لەسهر نێوەڕۆکی شانۆ هەتا شوێنی نواندنهکهش قسهی خۆیان ههیه، ئەم کارەش لە درێژەی هەبوونی سانسۆرێکی بەربڵاوە کە بەسەر پرس و بابەتە فەرهەنگی و هونەرییەکان لە ئێران و لە کوردستان بە تایبەتی، سەرەڕای ئەمە بە هۆی تایبەتمەندییانەی کە لەسەر شانۆی سەرشەقام باس کرا، هونەرمەندان و شانۆکارانی کورد هەوڵیان داوە لە کەمترین دەرفەت و مەفەڕ، پرس و گرفتە کۆمەڵایەتی و سیاسییەکانی کورستان باس بکەن. بۆ نموونە ئەمساڵ نواندنی شانۆیەک لە گەورەدێی «نێ»ی مەریوان لەسەر دۆخی کۆڵبەران و کارەساتی کۆڵبەر کوشتن بوو بەهۆی سەرەنجڕاکێشی خەڵک و هەروەها ناساندنی ئەو گرفتە بە میوانانی بیانی بەتایبەتی خەڵکی غەیرە کورد لە شارەکانی دیکەی ئێران؛ کەواتە هونەرمەندانی شانۆی سەرشەقام، دڵسۆزانە و دەروەستانە لە هەوڵدان، بۆ وشیار کردنی خەڵک سەبارەت بە کێشە وگرفتەکانی کۆمەڵگە و، هەربۆیە چالاکان و هونەرمەندانی مەریوانی لە دۆخی سیاسی و روانگەی زاڵ، باشترین و بەکاریگەرترین رێگایان هەڵبژاردوە کە هەم خزمەتێکی بایەخدارە بە گەشەی هونەر و جێخستنی هونەری شانۆ، هەم بەستێنکە بۆ دەربڕینی ئازارەکان و نواندنی ئاواتە کوردییەکان.
هەربۆیە هاوکات کە خەڵک بەرانبەر بە زەنجیرە تراژیدیای کۆڵبەرکوژی لە شارەکانی بانە و سنە و ناوچەکانی دیکەش ناڕەزایەتییان نواند، هەر ئەو پرسە بووه هۆی هەژاندنی هەستی شانۆکارانی کورد و بەڕیوەبرنی شانۆیەک لەو بارەوە، وەکوو ئیعترازێکی هونەرمەندانە دژ بە پرسی کۆڵبەری و دووپاتبوونەی کورڵبەرکوژی.
ماندووبوونی هونەردۆستان و چالاکانی شاری مهریوان بۆ گەشەپێدان بە هونەری شانۆگەری لە هەلومەرجێکدا کە لە سەرێی چالاکیی فەرهەنگی و هونەری بەربەست و گرفت جیاجیا هەیە، هەروەها نامۆبوونی هونەری شانۆ بەتایبەتی لەسەرشەقام بە کۆمەڵگە جێی ڕێزه و ئهوان توانیویانه شانۆی سەرشەقامی مەریوان لە ئاستی نێونەتەوەییدا بکەن بە ناوێکی ناسراو.
ڕچەشکاندنی کاری هونەری تا بەرزنرخاندن و ناساندنی هونەر و کەلتوور و مووزیکی کوردیی بە خەڵک و گەلانی دیکە و هەروەها گەشهپێدان به هونەری شانۆگەریی بهرههم و بهشیک له دهسکهوته مهعنهوهییهکانی ئهم فستیڤاڵەیە له دوازده ساڵی ڕابردوودا. لە لایەک دیکەش ڕاهێنانی خەڵک بۆ بەڕێوەبردنی کەرنەڤاڵ و کۆکردنەوەیان لە گوڕەپان و شەقامەکان کە لەڕێگەی هونەری پڕکاریگەریی شانۆوە و لە سەر ژانره جیاجیاکان و بەباتەکانی ڕۆژ وەکوو کوڵبەرکوژی بە زمانی هونەری دهسکهوتێکی دیکهیه. خاڵێکی دیکەی خولەکانی فستیڤاڵی شانۆی سەرشەقامی مەریوان نێونەتەوەییبوونی ئەو فستیڤاڵانە و هاتنی گرووپه هونەرییەکانە لە وڵاتانی جیهان که لە نزیکەوە بە کەلتوور و مێژوو و فەرهەنگی کورد ئاشنا دهکرێن.
کاراکتەرێکی شانۆی تەوساویی خەڵکی وڵاتی ئیسپانیا هەڵسوکەوتی خەڵکی کوردی لە شاری مەریوانی بەباشترین شێوە وەسف کرد و وەکوو شایەتحاڵێک لە ژیان و کەلتووری کوردەواری گەڕایەوە وڵاتی خۆی.
دوای فستیڤاڵی چوار رۆژەی شانۆی سەرشەقامی مەریوان، لە شاری دێولان بۆ سێیەمین سال فستیڤاڵی مووسیقای لەیلاخ لە شەوانی ٢٣ و ٢٤ی خەرمانان بە بەشداریی بەربڵاوی خەڵکی ناوچەی لەیلاخ و شارو گوندەکانی کوردستان لە پارکی شار بەڕێوەچوو، ئەو فستیڤاڵە مووسیقاییە لە کاتێک بە هەوڵ و تێکۆشانی خەمخۆرانی بواری فەرهەنگی و هونەری بەڕێوە چوو، کە هەرئێستا لە گەورەشارانی ئێران وەکوو مەشهەد و قەزوین و یەزد بەڕیوەچوونی کونسێرت دەتوانین بڵێین قەدەغە کراوە چ بگاتە فستیڤاڵێکی بەربڵاو!
تایبەتمەندیی فستیڤاڵی مووسیقای لەیلاخ کە بەمەبەستی گریندان بە مووزیکی فۆڵک و ڕەسەنی ناوچەکە بەڕێوەدەچێ، جیا لە گەشەی هونەری ئاواز و میلوودی کوردیی و ناساندنی زیاتری بە نەوەی نوی کە ژێر کارتێکردنی هونەری بێگانەدان، لەم سێ ساڵە لە درێژەی کارەکانی رێزی گرتوە لە فۆلکلۆربێژان و ماندووبووانی زیندووڕاگرتنی هونەری فۆلکلۆریک کە لە ئەو پەڕی نامۆییدا دەژین و ژیاون.
ئەوچینە هونەرمەندەی کە هەم شایی و ئاهەنگگێڕانی خەڵکیان ڕازاندۆتەوە، هەم ڕاستەوخۆ بوونە پردێک بۆ گواستنەوەی ئاواز و زمان و مەقامە مووسیقاییەکان لە ڕابردووی دوورەوه، بۆ ئەمرۆ تا داهاتووش.
هاوکات لە گەڵ فستیڤاڵی شانۆی سەرشەقام و مووسیقا لە مەریوان و دێولان، لە مانگی خەرمانان چەند فستیڤاڵی دیکەش لە شار و ناوچەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان بەڕێوەچوون.
لە فستیڤاڵی کەلەپووری نستان تا مێهرەجانی ترێ ڕەشهی گوندی گۆمان لەسەردەشت و فستیڤاڵی خەرمانان لە سەقز، کۆی ئەمانە باس لەوە دەکەن خەلکی گوند و شاری ڕۆژهەڵات ڕۆژبەدوای رۆژ زیاتر لە گەڵ فستیڤاڵ و بەشداریکردنیان ئاشنا دەبن و هەرکام لەو فستیڤاڵانە گرینگی یەکەمیان خزمەت کردن بە کەلتوور و کەلەپووری کوردییە کە بەداخەوە لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان بەهۆی ڕوانگەی سیاسی وفەرهەنگی دەسەڵاتەوە بە خەمساردییەوە هەڵسوکەوتی لەگەڵ دەکرێ.
دوویەم کاریگەریش دەتوانین وەکوو بیانوویەک بۆ گردبوونەوە و جووڵەی زیاتر خەلکی ڕۆژهەڵات ئەویش لە نێو سیستەمیک کە دەسەڵات لە هەرچەشنە کۆبوونەوە ترسی هەیە و هەوڵ دەدا بە شیوازی جوراوجو کۆنترۆڵی بکا سەیر بکرێ.
هەروەها بەربڵاوتر بەڕیوەبردنی فستیڤاڵە هونەری و کەلتووری و وەرزییەکان دەتوانێ بە ویست و خوازەکانی خەڵکی کوردستان ئاراستەیەکی تازە ببەخشێ.
(لە ژمارەی ٧١٠ ی “کوردستان”دا بڵاو بۆتەوە)
